مباحث کتاب «ولایت و حکومت» به‌نوعی در ادامۀ مباحث کتاب «طرح کلی اندیشۀ اسلامی در قرآن» است و به معرفی جریان ولایت در عصر غیبت می‌پردازد. این کتاب دربردارندۀ مباحثی در تعریف مبانی حکومت الهی و شناخت چهرۀ حاکمان و کارگزاران اسلامی است.

محتوای کتاب شکل‌گرفته از دو  منبع اصلی است؛ سلسله‌جلسات طرح کلی اندیشۀ اسلامی و سلسله خطبه‌های نمازجمعۀ معظّم‌له در دهۀ شصت دربارۀ حکومت اسلامی. سبک کتاب به‌گونه‌ای است که عبارت‌ها و مفاهیم نیازمند به توضیح بیشتر، در پاورقی و با استفاده از دیگر سخنرانی‌های معظّم‌له شرح داده شده‌اند. برخی از مطالب آغازین کتاب با کتاب طرح کلی اندیشۀ اسلامی مشترک است، لکن سعی شده با رعایت اختصار، تنها بخش‌هایی که برای درک پیوستگی بحث نیاز است، آورده شود.

کتاب با تعریف مفهوم ولایت و معرفی اولی‌الامر آغاز شده و با تعریف ولایت طاغوت ویژگیِ حاکمان طاغوتی را تشریح می‌کند. آنگاه حکومت اسلامی و عناصر شکل‌گیری آن را معرفی می‌کند و با توجه به سیرۀ امیرالمؤمنین علیه‌السلام به ترسیم چهرۀ حاکم اسلامی می‌پردازد.

یکی از فصل‌های کتاب که بیشترین ارتباط را با مباحث روز و شبهات وارده به نظام جمهوری اسلامی دارد، فصل هشتمِ کتاب است؛ «جریان ولایت در دوران غیبت». برخی از زیرفصل‌های آن عبارتند از: «حق حاکمیت دین»، «نهضت بازگشت به اسلام»، «تکاپوی فقه شیعی»، «جدایی دین از سیاست»، «انتصاب و انتخاب»، «ولایتِ فقیه»، «پیشینیۀ ولایت فقیه»، «ولیِ‌فقیه، ریشۀ مشروعیت ارکان نظام»، «حدود اختیارات ولیِ‌فقیه»، «انقلاب اسلامی، گامی به‌سوی حاکمان اسلامی»، «ارزش‌های انقلاب اسلامی»، «خمینی کبیر»، «تداوم راه».

و آخرین فصل کتاب ترسیمی است از جامعۀ مهدوی، پس از ظهور آخرین امام.

ضمیمۀ کتاب شرحی است بر عهدنامۀ مالک اشتر. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در برخی از دیدارهای هیئت دولت در ماه مبارک رمضان با ایشان، فرازهایی از این فرمان امیرالمؤمنین را قرائت کرده و شرح داده‌اند. شرح‌های موجود جمع‌آوری ‌شده و همگام با متن فرمان، تنظیم شده است.

قطع: وزیری

چاپ اول: تیر ۱۳۹۰

تعداد صفحات: ۵۱۲